Online onderwijs in tijden van corona: David Baneke

In dit artikel vertelt David Baneke, universitair docent wetenschapsgeschiedenis aan de UU, over zijn afstandsonderwijs ten tijde van corona. Hoe pakt hij het aan, hoe gaat het, en wat vinden hij en zijn studenten ervan?

“Het vak Science and the Dilemmas of Modernity van de master History and Philosophy of Science begon in periode 4, dus ik had tijd om me voor te bereiden op online onderwijs. Het vak bestaat normaliter uit een paar hoorcolleges, een eindpaper, en vooral veel discussie tussen studenten onderling over literatuur die de studenten thuis lezen. Hoe zou ik het aanpakken?

De paar hoorcolleges waren geen probleem. Het gaat mij niet om specifieke kennis die studenten echt moeten weten. Ik wil vooral de thema’s introduceren waar we later verder over praten, en ik wil ze aan het denken zetten over mogelijke onderwerpen voor hun eindpaper. De colleges kunnen dus zonder meer online – liefst wel live, zodat er ruimte is voor vragen (normaal komen er vrij veel; online merkbaar minder).

Het eindpaper is natuurlijk ook geen probleem. Ik heb goede ervaringen met peer feedback, en dat kan gewoon in Teams in groepjes van drie of vier. De grootste hindernis voor historische papers is dat niet alle bronnen digitaal beschikbaar zijn, dus daar moeten ze rekening mee houden bij hun onderwerpkeuze. Gelukkig zorg ik ervoor dat ze op tijd onderzoeken of hun idee uitvoerbaar is.

Maar die discussies? Kunnen die online? Wat mij betreft vormen die het hart van de cursus. Discussies overslaan betekent dat ik een compleet nieuw vak zou moeten ontwerpen. Ik besloot het erop te wagen. De groep was dit jaar vrij klein, een geluk bij een ongeluk.

We zijn nu vijf weken onderweg. Voorlopige conclusie: Het kan, maar niet zonder extra moeite – en niet zonder verlies van kwaliteit.

Het is al vaker gezegd: online discussies verlopen trager en vergen meer moderatie. Dat voelt soms onnatuurlijk, maar het kan. Veel belangrijker is dat het verschil tussen mondige en stille studenten wordt uitvergroot. Ook in een collegezaal zijn er altijd een paar studenten die actief meepraten, terwijl de rest vooral luistert. Maar in een zaal kan je zien of de rest actief luistert of afdwaalt. En je kan iemand die in stilte het hoofd schudt het laatste zetje geven om hardop te zeggen wat hij of zij denkt. In mijn ervaring leidt dat vaak tot de zinnigste opmerkingen.

In Teams, waar je alleen mensen ziet die spreken, valt dat mechanisme weg. Wie stil is, verdwijnt letterlijk uit beeld – en als je niet oppast ook figuurlijk.

Om stille studenten te helpen laat ik studenten een dag vooraf korte ‘reading notes’ inleveren over de teksten die ze lazen, met een korte samenvatting van het kernpunt en een vraag die ze bij de tekst hebben. Die gebruik ik niet alleen om ervoor te zorgen dat ze de teksten daadwerkelijk lezen, maar ook om stillere studenten het woord te kunnen geven: “In je reading notes maakte je een goede opmerking, kan je die hier toelichten?” Dat is minder confronterend dan ze uit het niets een beurt te geven, want je geeft ze meteen het vertrouwen dat ze iets zinnigs te zeggen hebben. In online discussies heb ik hier nog meer aan dan anders.

Dus dat is mijn tip: Voor een goede discussie moet je als moderator middelen hebben om studenten er actief bij te betrekken. Het helpt daarbij als je vooraf al weet wie er iets te melden heeft.

Tweede tip: Moedig studenten aan om al vroeger in te loggen, en niet uit te loggen in de pauze. Nu merken we pas hoe belangrijk de ‘small talk’ in de marge van de colleges is. Niet alleen voor de sociale cohesie, maar ook omdat veel van de belangrijkste vragen dan worden gesteld. Dat kunnen we online nooit recreëren, helaas, maar toch heb ik in de loze minuten voor het officiële begin al vaak nuttige dingen besproken met studenten.

Het kan dus allemaal, maar het heeft een prijs. Als noodoplossing is online onderwijs uitstekend. Als aanvulling op gewoon onderwijs kan het ook nuttig zijn. Maar een volledige vervanging is het niet. Ik hoop dus dat we studenten in het nieuwe jaar weer af en toe in levenden lijve mogen begroeten.

Lees ook Online onderwijs in tijden van corona: Ralph Meulenbroeks

Lees ook Online onderwijs in tijden van corona: Anne van Veen